Vanaf 1 juni gingen de musea weer open, onder voorwaarden:
- Maximaal dertig man mag naar binnen,
- met inachtneming van de 1,5-metermaatregelen.
- Reserveren wordt verplicht.
- Gasten moet gevraagd worden of ze corona-klachten hebben.
Dat het aantal bezoekers werd beperkt zag ik als groot voordeel. Niet meer die drukte. Niet meer het lawaai. Niet meer al die mensen die tussen jou en het voorwerp van je interesse gaan staan.
Ja, dit was het moment om naar een museum te gaan.
Ik bezocht de websites om tickets te reserveren. Dat ging bij het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum vrij eenvoudig, maar bij het Scheepvaartmuseum moest ik meer moeite doen. Ze had haar reserveringssysteem nog niet op orde en ik moest wachten tot maandag 25 mei. Op maandag vermeldde de website dat ik woensdag terug moest komen. En op woensdag liet de website weten dat ik vanaf vrijdag kon reserveren. Dat laatste bleek te kloppen en kon ik eindelijk een kaartje kopen.
Scheepvaartmuseum
Maandag 1 juli stond ik op de stoep bij het Scheepvaartmuseum. Na mijn ervaringen met de website had ik verwacht dat het een zootje zou zijn, maar dat viel reuze mee. Een vriendelijk meneer bij de kassa vroeg of ik corona-klachten had en hij gaf mij een zwart staafje mee. Daarmee kon ik op knopjes drukken zonder ze aan te raken en zo op een veilige manier de interactieve elementen van de tentoonstellingen beroeren. Ik vond het een mooie oplossing.
Het was heerlijk rustig in het monumentale gebouw uit 1656. Dat er zo weinig mensen waren kwam misschien doordat alleen de doorzetters een kaartje voor het museum hadden bemachtigd.
Ik bezocht als eerst de tentoonstelling Rijzend Water van fotojournalist Kadit van Lohuizen. Hij laat de impact zien van de stijgende zeespiegel op een aantal laaggelegen plekken op aarde. Hij reisde onder meer naar Groenland, Jakarta en Bangladesh. En naar East Riding in Engeland, waar elk jaar twee meter kust in de zee verdwijnt. Ook de VS heeft te kampen met de gevolgen van de zeespiegelstijging: Miami staat bijvoorbeeld in 2060 volledig onder water. Ze kunnen zich niet wapenen tegen het water. Deze video legt uit waarom en laat zien dat men het gevaar niet serieus neemt.
Somber liep ik naar buiten, naar de steiger van Het Scheepvaartmuseum. Daar lag de koningssloep. Eenieder kent de gouden koets, maar lang niet iedereen de gouden sloep. 200 jaar geleden liet Koning Willem I het koninklijk vaartuig bouwen. Op de voorsteven is versierd met een imposante vergulde Neptunus in een door drie paarden voortgetrokken schelp. Drie zeemeerjongens blazen ieder op een hoorn. Ik moest lachen om de overdadige decoraties en was in één klap van mijn somberheid af.
Na een kop thee en een stuk taart had mijn hoofd weer ruimte voor nieuwe indrukken. In de tentoonstelling ‘haven 24/7’ kun je een container inlopen. Als de deur sluit, dan maakt de container een reis naar het havengebied. Die reis kun je volgen, want op de vier wanden van de container wordt een film getoond en lijkt het net alsof je dwars door de wand van de container kijkt. Ik ben vaker in het scheepvaartmuseum geweest en vaker in die container. De vorige keer stonden we met een man of twintig hutjemutje. Nu was ik in mijn eentje en kon ik vrij bewegen en overal kijken. Dat deed ik en ik ging helemaal op in de beelden die ik zag. Het was heerlijk. Toen de reis voorbij was en er buiten de container geen mensen op hun beurt stonden te wachten, ging ik nog een keertje.
Van Gogh Museum
Zes dagen later bezocht ik het Van Gogh Museum. Ik wist dat hij een belangrijke Nederlandse schilder was die zonnebloemen, aardappeleters en zichzelf schilderde en dat hij zijn linkeroor afsneed met een scheermes. Maar gecharmeerd was ik nooit van zijn werk geweest. Zijn schilderijen raakte me niet. Dat veranderde in coronatijd.
Het Van Gogh Museum postte op FaceBook regelmatig video’s van 3 of 4 minuten in de serie Van Gogh Questions. Junior Researcher Bregje Gerritse behandelde dan vragen zoals:
- Waarom sneed Van Gogh zijn oor af?
- Had Van Gogh een favoriete kleur?
- Waarom maakte Van Gogh zoveel zelfportretten?
- Was Van Gogh eenzaam?
Die filmpje waren leuk en haar enthousiasme werkte zo aanstekelijk, dat ik de schilderijen graag in het echt wilde zien.
Om 10:00 uur zondagmorgen stond er geen rij voor de ingang. De man achter de kassa controleerde ongeïnteresseerd mijn tijdslot en gaf me een kaartje. Hij informeerde niet naar mijn gezondheid. Hij wilde niet weten of ik koorts had of moest hoesten. Ik zag er blijkbaar kerngezond uit.
Op de vloer waren op diverse plekken een grote gele cirkel geplakt met een diameter van anderhalve meter groot. Het was nu voor iedereen duidelijk hoeveel afstand we van elkaar moesten houden.
Ik begon met In the picture, een tentoonstelling over 19e eeuwse (zelf)portretten. Als je een portret van jezelf maakt of laat maken dan denk je na over wat je wilt uitstralen. Kies je voor een krachtige of een kwetsbare blik? Wil je laten zien hoe mooi of hoe deskundig je bent? Wil je je beroep laten zien of kies je voor een andere setting? Kortom, een zelfportret in de 19e eeuw is wat op dit moment een selfie is.
De schilderijen die Vincent van Gogh van zichzelf had gemaakt vormen de rode draad in de tentoonstelling. Er waren verschillende te zien en met name het schilderij met het verband om zijn oor maakte indruk op mij.
Ik keek met extra belangstelling naar de vrouwelijke schilders. In die tijd was het voor vrouwen niet vanzelfsprekend om een schilder te zijn. Dat zag je terug in de portretten. Ik signaleerde krachtige trotse vrouwen.
Na de tentoonstelling bezocht ik de reguliere collectie. Het werd langzamerhand steeds drukker. Vijf personen, die niet uit 1 huishouden kwamen en die niet de anderhalve meter in acht namen, stonden samen voor ‘De aardappeleters’. Ik kon geen moer van het schilderij zien. Dit was niet wat ik me had voorgesteld van een museum in coronatijd. Teleurgesteld liep ik door.
Ik moest steeds meer moeite doen om mensen te omzeilen. Dat was zo niet chill en ik besloot om naar huis te gaan. Het museum had op de website gezegd dat er maximaal 200 mensen tegelijkertijd in het gebouw zouden zijn, maar voor mijn gevoel waren er nu meer.
“Hoe kunnen ze dat beloven?”, vroeg ik mezelf af toen ik naar de uitgang liep. Elk tijdslot betraden een gelimiteerd aantal bezoekers het pand. Maar je kon zo lang blijven als je wilde en ik was er al twee uur. Ik besloot om het museum een email te sturen en mijn vraag voor te leggen.
Vier dagen later kreeg ik eindelijk antwoord van Martha, een medewerker Ticketing. Zij schreef dat ze rekenen met een verblijf van gemiddeld 1,5 uur. Er waren die zondagmorgen dus meer mensen geweest die langer dan gemiddeld in het gebouw waren.
Ik had in mijn email ook geïnformeerd naar de ventilatie. Ze antwoordde dit:
Wat de ventilatie in ons museum betreft, het volgende: Het museum heeft speciale aandacht voor de veiligheid van bezoekers en personeel. Er is gezorgd voor extra ventilatie volgens de richtlijnen(zelfs nog ruim meer). Ook op andere aspecten is ervoor gezorgd dat de RIVM richtlijnen gevolgd worden.
Ik trok mijn wenkbrauwen over zoveel vaagheid en besloot het erbij te laten.
Rijksmuseum
21 juni om 9:45 uur stond ik op de stoep bij het Rijksmuseum. Tot mijn verbazing en ergernis stond er op dit vroege tijdstip een rij. Gelukkig was het een korte.
Twee museummedewerkers checkten het tijdslot van mijn kaartje en ik mocht de klapdeur passeren. Binnen moest ik zelf mijn kaartje scannen. Een derde museummedewerker stond op anderhalve meter van het scan-paaltje en controleerde of ik het kaartje correct onder de optische lezer hield. Ik liep de trap af naar de centrale hal en daar stonden twee museummedewerkers. Hoeveel personeel had het Rijksmuseum in dienst? De jongste van de twee sprak mij aan: “Gaat u naar de Caravaggio-Bernini voorstelling?”. “Nee”, antwoordde ik beslist met een glimlach op mijn lippen. “Nee?”, reageerde hij met veel verbazing in zijn stem. Ik schudde mijn hoofd. “Het is een hele mooie tentoonstelling en het is nog rustig.”. Ik dacht een seconde na en besloot om toch maar te gaan. Ik was er nu toch.
Ik liep naar een vleugel van het museum en kwam in een ruimte waar mensen op gepaste afstand door elkaar stonden . Het was mij niet duidelijk waarop ze wachtten en ik passeerde hen. “U kunt nog niet verder”, zei een museummedewerker tegen mij. “Het maximale aantal mensen in de tentoonstelling is bereikt. U hoeft niet lang te wachten.”
Ik voegde me bij de wachtende mensen die geen rij hadden gevormd. Hoe verschillende zijn wij van de Engelsen die altijd automatisch een rij te maken.
Mijn aandacht ging naar de witte stoffen lampen in het plafond, die open en dicht gingen als de tentakels van kwallen in de zee. Ze zagen er prachtig uit.
Ik had me enorm verheugd op het bezoek aan het Rijksmuseum. Thuis had ik op de website de digitale collectie bekeken en kunstwerken toegevoegd aan mijn eigen verzameling. De Rijksstudio routeplanner maakte een route door het museum langs mijn favoriete werken. Bij ieder kunstwerk kon ik een toelichting opvragen in de vorm van een geluidsfragment of tekst.
De museummedewerker zei dat ik de tentoonstelling in mocht. Op de vloer was een looproute aangebracht. Die moest je volgen.
De Caravaggio-Bernini tentoonstelling stond de opkomst van de barok centraal. In deze periode maakten kunstenaars voor het eerst emoties zichtbaar. Het schilderij van Narcissus vond ik mooi en de buste van Thomas Baker ook, maar de rest kon me niet bekoren. Het was niet mijn stijl; ik vond het te bombastisch, te overdadig. Ik hou meer van ingetogen woede.
Ik besloot mijn aandacht te bewaren voor de collectie die ik zelf had samengesteld en de tentoonstelling te verlaten. Dat bleek niet zo eenvoudig te zijn. Ik mocht niet afwijken van de looproute. Het was net als bij IKEA: je komt overal langs en je kunt geen doorsteek nemen.
Terug in de centrale hal opende ik de app van het Rijksmuseum en zag dat ik moest inloggen. Wat waren mijn inloggegevens ook alweer? Ik wist het niet meer. Via de app kon je op de website een nieuw wachtwoord aanvragen. Welk mailaccount had ik gebruikt? Ik wist het niet meer en ik vulde het wachtwoord-vergeten-formulier twee keer in voor de twee mailaccounts die ik actief gebruik. Intussen ging ik op een bankje zitten. Dit kon lang gaan duren.
Ik opende mijn beide mailprogramma’s en vond geen wachtwoord-vergeten-mail. Misschien was ik te ongeduldig. Ik ververste de app en zag geen nieuwe mails verschijnen. Mijn onvrede groeide. Ik wist dat elk kwartier 75 bezoekers het Rijksmuseum in gingen. Het was inmiddels 10:20, dus er zouden inmiddels 150 extra mensen rondlopen. Ik was zo vroeg naar het museum gegaan om geen mensen tegen te komen.
Ik checkte mijn spamfilter en zag tot mijn opluchting de verlossende mail. Ik veranderde mijn wachtwoord, logde in en wilde mijn route gaan volgen. Het werkte anders dan verwacht. Omdat ik zo volhardend was lukte het uiteindelijk om de boel aan de praat te krijgen. Intussen waren er 75 meer bezoekers in het museum.
Ik begon in De Eregalerij, omdat ik verwachtte dat het daar het drukst zou zijn. Dat bleek te kloppen. Het was er druk, maar niet te druk. Er was genoeg ruimte voor iedereen. In de andere zalen van het museum was het veel rustiger en had ik alle ruimte om de kunstwerken op mijn gemak te bestuderen. Ik keek met grote bewondering naar de portretten van een vrouw en haar man, die Frans Hals in 1635 losjes had geschilderd. En naar de ‘Oostzijdse molen aan het Gein bij maanlicht’ uit 1903 van Mondriaan. Niet zo lang geleden had ik de molen gezien tijdens een wandeling bij daglicht. Deze dag was met tegenslag begonnen en in voorspoed geëindigd.
Tenslotte
In de periode waarin ze geen bezoekers mochten ontvangen, zochten enkele musea het contact met het publiek op door video’s te publiceren. Ik hoop dat ze dat blijven doen. Het is een mooie manier om kunst toegankelijk te maken.
Ik heb drie musea bezocht. Ze vulden de coronamaatregelen allemaal anders in. Net zoals iedereen in dit land anders met de regels is omgegaan.
Wil je weten wat mijn route is, installeer de Rijksmuseum app op je telefoon en open de volgende link in je browser: https://www.rijksmuseum.nl/nl/rijksstudio/2701059–rijksstudio-van-carolien/route/mijn-eerste-verzameling-in-het-rijks
Van Gogh Questions zijn te vinden op YouTube.