Mijn Spaanse taallessen in Valencia gingen niet alleen over grammatica, maar ook over de lokale cultuur. Pablo, een leraar waar ik vaak les van had, vertelde dat hij altijd Valenciaans sprak, maar op school overschakelde naar het Spaans. Het werd mij al snel duidelijk dat de inwoners van de stad heel trots waren op hun taal en op hun regionale tradities.
Het belangrijkste evenement in Valencia zijn de Fallas. Het jaarlijkse straatfeest begint altijd op de laatste zondag van februari en eindigt met de verering van San José op 19 maart. Iedereen die geboren en getogen is in Valencia kijkt er reikhalzend naar uit.
Ik had mijn verblijf in Spanje zo gepland dat het samenviel met de Fallas, zonder te weten wat me precies te wachten stond.
Ik leerde dat elke buurt een fallas-verenging heeft, die straatfeesten en vuurwerkshows organiseert. Iedere vereniging heeft een looporkest en maakt elk jaar een beeld van hout en piepschuim. Ze maken eigenlijk twee beelden, een grote die soms hoger is dan 20 meter (falla mayor), en een kleine voor de kinderen (falla infantil). Vanaf 15 maart tot en met 19 maart zijn de beelden in de hele stad te zien.
Klederdracht
In de straten van het historisch centrum had ik regelmatig vrouwen en kinderen in klederdracht zien lopen. Ze poseerden glimlachend en onvermoeid voor iedereen die een foto van ze wilde maken. De personen die flaneren in traditionele klederdracht worden falleras en falleros genoemd. Het fallera-kostuum van de dames is het meest indrukwekkend. Vrouwen van alle leeftijden dragen schitterende handgemaakte jurken van zijde, die zo’n 6.000 euro kunnen kosten. Ze hebben het haar gevlochten, en in drie knotjes gebonden, al dan niet met knot extensions. De knotjes aan de zijkant van het hoofd bedekken het oor, om het te beschermen tegen het harde geluid van vuurwerk.
Het fallero-kostuum van de heren ziet er minder spectaculair uit. De mannen lijken op piraten in hun lange witte overhemden, lange kousen en korte broeken die tot aan de knie reiken.
Elke fallas-vereniging kiest uit hun midden de koningin van de Fallas. Ze vertegenwoordigt de vereniging en ze zal een jaar lang aanwezig zijn bij alle ceremonies. Een centraal organisatiecomité kiest vervolgens de fallera mayor van de stad. Voor de kinderen is er de verkiezing van de kinderkoningin. De mannen kunnen niets winnen.
Bloemenoffer
Een vast onderdeel van de Fallas is het bloemenoffer. De bloemen worden aangebonden aan de maagd Virgen de los Desamparados. Op de Plaza de la Virgen staat een houten raamwerk waar op 17 en 18 maart rode en witte anjers in worden gestoken. De bloemen vormden samen de mantel van de maagd.
Op zondagmiddag 17 maart wilde ik samen met Lisette een kijkje op het plein nemen, maar we waren niet de enigen met dit voornemen. Een mensenmassa blokkeerde de doorgang, waardoor we het plein niet konden bereiken. Een dag later deed ik een nieuwe poging en nu kon ik wel bij het 15 meter hoge Maria beeld komen. De mantel zag er prachtig uit en was half gereed. Dat betekende dat ik een dag later terug moest komen om het eindresultaat te zien.
Bañuelos
Bij een straatfeest hoort street food. In heel veel plekken in de stad kon je die bij de Spaanse oliebollenkraam kopen. Je kon kiezen tussen de bekende churros en de minder bekende bañuelos. Pablo had de laatste aangeraden, omdat het een snack was die bij Valencia hoorde. Het werd gemaakt van pompoen, meel en kruiden. Ze had de vorm van een gefrituurde donut en ze werd geserveerd met een flinke laag kristalsuiker.
Ik vond de warme Spaanse delicatesse heel lekker, vooral ’s middags of ’s avonds laat, maar gezond was het niet. Afhankelijk van de plek waar de kraam stond, moest je 2 of 3 euro betalen voor 3 bañuelos. In kleinere hoeveelheden werden ze niet verkocht. Toen de Fallas voorbij waren en ik trek had in een bañuelo, waren ze niet meer te verkrijgen. De oliebollenkramen, die ik vanaf het begin van mijn verblijf in de stad had zien staan, waren opeens weggehaald.
Fallas beelden en de ninots
De term Fallas verwijst naar het feest als ook naar de beelden die speciaal voor het feest worden gemaakt. Ik had er eentje staan voor de ingang van mijn appartement, maar twee straten verder werd een groter en indrukwekkender beeld opgetuigd. Ik besloot de opbouw te volgen. Als ook de ondergang. Op de feestdag van San José werd de fik erin gezet. Het werk van een jaar ging in een kwartier in vlammen op.
De Valencianen vonden dit niet jammer. Door alle falla-monumenten te verbranden, ontdeed men zich van alle negatieve dingen van het afgelopen jaar. Het was de start van een nieuw voorjaar met een schone lei en nieuwe kansen.
Een falla-bouwwerk bestaat uit verschillende individuele poppen, die ninots worden genoemd. De mooiste ninots waren tot en met 14 maart te zien in het Museo de las Ciencias (Wetenschapsmuseum). Op 15 maart werden ze toegevoegd aan beeld waar ze deel van uitmaakten. Je kon ze dan op straat aanschouwen.
Ik ging naar de ninot-expositie en mocht een stem uitbrengen op mijn favoriete ninot. De ninot met de meeste stemmen zou niet worden verbrand en kreeg een plekje in het Fallas museum. Ik kan mijn lievelingspop nooit meer in het echt bekijken, want het kreeg niet genoeg stemmen.
Een week later zorgde ik ervoor dat ik op tijd was voor de verbanding van mijn falla (Falla Duque de Gaeta – Puebla de Farnals). De brandweer arriveerde, want er was niet veel ruimte tussen het beeld en de huizen eromheen. Terwijl ze de brandslangen aan het uitrollen waren, werd de ninot die de eerste prijs had gewonnen weggedragen en veilig gesteld. De koningin van de falla ging met heel veel mensen op de foto en pas daarna kon eindelijk het fallas-monument in as worden gelegd.
De verbranding was indrukwekkend en ging gepaard met veel vuurwerk. Een vlammetje werd een vlammenzee, die zo heet werd, dat ik een paar passen achteruit moest doen. In de lucht dwarrelden stukje van het beeld en ik was bang voor schroeiplekken in mijn kleding.
Het leven na de Fallas
De volgende dag was het feest afgelopen had ik les van Pablo. Hij zag er bedroefd en afgepeigerd uit. Hij moest een jaar wachten tot de volgende Fallas. De leerlingen vonden het prima dat het afgelopen was. We hadden genoeg gekregen van het vuurwerk, waar we elke dag mee geconfronteerd werden. De dagelijkse vuurwerkshows waren niet het probleem geweest, maar de harde knallen van de rotjes wel. De Valencianen, jong en oud, staken ze continue op straat af.
Toen Lisette en ik een keer onverwachts tegen een vuurwerkshow aanliepen, had Lisette haar vingers in haar oren gestoken. Een Spaanse vrouw leerde ons dat je je mond open moest houden en zachtjes “(Zeg ‘ns) aaa” moest zeggen. Op deze manier kon je voorkomen dat je gehoorschade kreeg.
Ik ben blij dat ik de Fallas heb meegemaakt. Het was een indrukwekkend spektakel, dat onderdeel is van de Valenciaanse cultuur. Ik weet nu dat de geur van buskruit voor de Valencianen is als de geur van parfum. Als ik het in de toekomst weer een keer ruik, dan zal ik terugdenken aan mijn tijd in Valencia.