De Hermannsweg, een van de mooiste hooggelegen langeafstandspaden in Duitsland.

Lisette en ik deden onze grote zware rugzak af en schopten onze wandelschoenen uit. We waren net in hotel Riesenbeck aangekomen. De komende acht dagen zouden we elke nacht op een andere plek overnachten. We gingen de Hermannsweg lopen, een van de mooiste hooggelegen langeafstandspaden in Duitsland. Het pad voert je over de toppen van het Teutoburgerwald.

De reisdag was vermoeiend geweest. Als je een lijnwandeling gaat lopen, dan moet je goed nadenken over hoe je op het beginpunt van de wandeling komt en hoe je van het eindpunt weer thuis komt. We hadden vooraf het volgende schema gemaakt:

1. Met de auto naar de Externsteine, het eindpunt van onze wandelvakantie.
2. Te voet naar het dichtstbijzijnde treinstation.
3. Met het OV naar ons eerste overnachtingsadres in Riesenbeck.
4. Dan in 8 dagen wandelen naar de Externsteine.
5. Op zondag met de auto terug naar huis.

Op het eerste oog leek het alsof we onze logistiek niet op orde hadden. Als we de auto op het beginpunt van de wandeling hadden gezet, dan was onze autorit en onze heenreis korter geweest. Maar het OV reed op zondag minder vaak en minder snel, zodat we kozen voor een ingewikkelde heenreis en een ongecompliceerde terugreis.

De autorit was vlotjes verlopen. We zaten goed op schema, totdat we in de trein stapten. We klagen altijd over de NS, maar de Eurobahn had haar zaken ook niet op orde. De WC’s waren afgesloten en de airco deed het niet, terwijl het buiten 26 graden was. Nog vervelender was dat de trein veel minder snel reed dan beloofd was, waardoor we onze aansluitende bus misten. De volgende bus zou pas over twee uur aankomen.

Wat moesten we doen? We hadden geen zin om 2 uur te wachten en we besloten om langer in de snikhete trein te blijven zitten, in Hörstel uit te stappen en te voet naar Riesenbeck te gaan. Het was een tocht van een kleine 6 kilometer. We wandelden liever, dan dat we lange tijd op een bus moesten wachten.

De wandeling was fijn geweest. Het was lekker om de buitenlucht te voelen en even de benen te strekken. Net buiten Hörstel pakten we de Hermannsweg op. Onze vakantie was nu echt begonnen.

Dag 2: Etappe Riesenbeck – Tecklenburg

Na een goed ontbijt met een gebakken ei, die was bereid door de eigenaresse van het hotel, liepen we de heuvelrug op. Het was weekend en dan is het altijd druk op de bospaden. Echtparen op zeer hoge leeftijd maakten een ommetje en groepen gingen naar de Dörenther Klippen. De zandstenen rotsformaties vormden een lint van zo’n 4 km lang. Op sommige plekken waren ze 20 meter hoog. Iedereen kwam naar dit gebied om te wandelen, te klimmen of te mountainbiken. De bekendste rotsformatie was het Hockende Weib, de hurkende vrouw. Ik bekeek de rotspartij van verschillende hoeken, maar ik zag er geen dame in die tussen de heuvels hurkt.

We hielden een pauze bij bergcafé Almhütte, waar we op het terras een kop thee dronken. Sommige gasten aten dunne lange worsten en die wilden wij ook. We waren tenslotte in Duitsland. Ze smaakten goed.

In de middag kwamen we in Tecklenburg aan, een schilderachtig bergstadje met prachtige vakwerkhuizen. Het was er heel druk, omdat het jaarlijkse wijnfeest gaande was op het historische marktplein. Vier wijnboeren waren naar het evenement gekomen om hun wijnen onder de aandacht te brengen. Wij liepen om de feestgangers heen en gingen op zoek naar ons hotel. We prefereerden op dit moment een douche boven een glas wijn. Hotel Drei Kronen bleek in het midden van de binnenstad te liggen, vlakbij de markt. Het 400 jaren oude hotel was gevestigd in een middeleeuws vakwerkhuis.

Na een verkwikkende douche en een dorstlessend kopje thee gingen we het oude centrum bekijken. De hoofdingang van de vakwerkhuizen was vaak versierd met een spreuk. Sommigen waren kort, anderen waren 3 regels lang. Er was ook een kasteel in Tecklenburg, of eigenlijk een kasteelruïne, maar we mochten niet naar binnen, omdat er die avond een openlucht theatervoorstelling was.

Terug op het marktplein wilde ik een glas wijn bestellen bij één van de vier wijnboeren, maar hij accepteerde enkel contante betalingen en ik had op dat moment alleen een pinpas en een creditcard bij me. We waren nu twee dagen in Duitsland en we hadden ervaren dat in veel winkels en cafés pinbetalingen überhaupt niet mogelijk zijn. Of pas vanaf 10 euro. Ook enkele hotelrekeningen moesten wij iater in de week cash aftikken. In Duitsland is de cashloze samenleving nog ver weg.

Dag 3: Etappe Tecklenburg – Bad Iburg

In de ochtend werd ik wakker van de kerkklok die de hele nacht stil was geweest en om 7 uur begon met het aangeven van de tijd. Na een korte stilte ging de klok over tot het oproepen tot gebed. Het klokgeluid hield minutenlang aan. Als je nog niet wakker was, dan werd je het nu. Een dag eerder in Riesenbeck werd ik op dezelfde brute wijze gewekt.

We liepen naar beneden voor het ontbijt en betraden een gigantische grote zaal, die helemaal leeg was. Het ademde de grandeur van vroeger uit. Na het ochtendmaal ging ik naar de supermarkt om broodjes en beleg te kopen voor de lunch. We propten alles in onze rugzakken en gingen op pad.

Het was heel rustig op de wandelpaden. Het was duidelijk dat het weekend voorbij was. Het hoogtepunt van de dag was deze keer van industriële aard. We liepen langs de bovenrand van drie kalksteengroeves. De eerste bij de stad Lengerich was met een lengte van 2 kilometer de grootste. We konden het proces van de winning goed volgen. We hoorden een explosie. Kalksteen werd dan uit de wand opgeblazen. We zagen graafmachines heen en weer rijden. Zij plaatsten de kalksteen in vrachtwagens. We keken met ontzag naar enorme kalksteenlagen die in de loop van miljoenen jaren op de zeebodem waren gevormd.

In de middag kwamen we in Bad Iburg aan. Ik leerde dat Bad Iburg een bekend Kneipp-kuuroord was. Je kon er kuurbehandelingen ondergaan volgens de principes van Sebastiaan Kneipp (1821 – 1897), een van de grondleggers van de natuurgeneeskunde. Ik kende Kneipp alleen van de bad, douche en skincare producten uit de schappen van de drogist. Ik wist niet dat deze foams, gels, oliën en crèmes gekoppeld waren aan een heuse gezondheidsfilosofie.

Omdat het maandag was, waren de meeste restaurants in Duitsland gesloten. We konden alleen terecht bij Waldhotel Felsenkeller. Buiten op het terras bestelden we varkensvlees met pfifferlingen, in Nederland beter bekend als cantharellen. De wilde paddenstoelen waren een delicatesse uit de streek, of zoals Duitsers zeggen ‘die Küchenstars aus dem Wald’. We dronken er een halve liter Duits bier bij. Een kleinere maat was niet verkrijgbaar.

Dag 4: Etappe Bad Iburg – Dissen

We hadden een relatief korte etappe voor de boeg en dat gaf ons tijd om eerst naar het Baumwipfelpfad te gaan. Het pad had een lengte van 439 meter en was langs de boomtoppen aangelegd op een hoogte van 26 meter. Ik had op een wiebelige hangbrug gehoopt, maar ik trof een stevig breed houten pad dat rolstoeltoegankelijk was. We waren tenslotte in Bad Iburg.

Op het pad waren interactieve leerstations geplaatst, waar je iets kon leren over de flora, de fauna en de geologie van het Teutoburgerwoud. We waren de enige bezoekers en het was een belevenis om langs de boomtoppen te lopen en omringd te zijn door vogelgezang.

We liepen terug naar ons hotel om onze rugzakken op te halen en gingen verder over de Hermannsweg. In dit deel van de route waren de paden smaller en was de ondergrond stenig. De loof- en naaldbossen roken naar de douchegels van Kneipp. Het loof van de bomen vormde een dakje boven ons hoofd, dat ons beschermde tegen felle zonnestralen.

Om ons hotel in Dissen te bereiken, lieten we de heuvelrug achter ons. Tot onze schrik waren een tweetal wandelpaden verdwenen. Ze stonden wel op de wandelkaart, maar niet in de realiteit. Het gevolg was dat we ruim een kilometer moesten omlopen. Het was een lange kilometer, omdat het heel warm was en we in het open veld moesten lopen. We misten de verkoelende schaduw van de bomen.

Ons hotel bleek op een bedrijventerrein te liggen, naast een drukke snelweg die niet zichtbaar was door een dikke rij bomen en struiken. Het was geen idyllische plek. “Zonder dalen geen pieken”, zeiden we tegen elkaar om onszelf op te beuren. Het motto van het hotel was Essen – Feiern – Schlafen. Het was namelijk ook een partycentrum en een restaurant met een prima menukaart. Dat laatste kwam goed uit, want we hadden geen energie meer om op zoek te gaan naar een plek om te eten.

Lisette bestelde een Hähnchenbrustfilet vom Grill, Grillgemüse und Steakpommes, Saisonale Salatvariation en ik een Hausgeräucherte Forelle, Backkartoffel und Saisonale Salatvariation. Daar dronken we een halve liter bier bij. We waren tenslotte in Duitsland.

Dag 5: Etappe Dissen – Halle Westfalen

Toen we na het ontbijt de buitenlucht instapten, merkten we dat het beduidend koeler was dan de dagen ervoor. We vonden het niet erg, want de langste etappe van onze tocht stond op ons te wachten. Voordat we de natuur inliepen, gingen we eerst Dissen in om bij een Turkse supermarkt onze lunch inkopen te doen.

Tegen het middaguur kwamen we in het stadje Borgholzhausen aan. We hadden deze vakantie nog geen gebak gegeten, dus het was de hoogste tijd om een bezoek aan een konditorei te brengen. Onze lunch kon nog wel even wachten.

Toen we bijna 25 kilometer hadden gelopen kwamen we eindelijk in Halle aan. We waren moe en onze rugzak voelde loodzwaar. Om de laatste halve kilometer snel voorbij te laten gaan, zette ik het nummer ‘Break my soul’ op van Beyoncé. We gingen op het ritme van de muziek lopen en versnelden onze pas. Met onze handen maakten we de gebaren die Beyoncé ook maakt in haar clips. We zongen met haar mee: “I’m lookin’ for motivation / I’m lookin’ for a new foundation, yeah / And I’m on that new vibration / I’m buildin’ my own foundation, yeah.” We vergaten onze vermoeidheid en in een mum van tijd waren we bij onze accommodatie.

We hadden een kamer geboekt bij Rosindell cottage, een B&B gevestigd in een vakwerkhuis met een rozentuin. Het zag er op de foto’s van de boekingssite mooier uit dan in het echt. We troffen er geen Engelse dames aan die een kopje thee dronken, maar wel twee Duitse arbeiders die net van hun werk kwamen en de tuin confisqueerden.

In de buurt van onze B&B was een shoarmatent en een Italiaans restaurant. We kozen voor de Italiaan en we bestelden pizza’s en bier. Het zou de volgende dag gaan regenen. Lisette begon aan haar inleiding en ik wachtte rustig op wat komen ging. “Morgen gaan we naar Bielefeld. De wandeling gaat de hele dag over de kam van de heuvel. De bossen zijn heel mooi, maar wel veel van hetzelfde”. Ik beaamde dat. Als je veel in Nederland wandelt, dan ben je gewend aan een afwisselend landschap van bossen, akkers, duinen en heide. Dat komt omdat de Nederlandse natuurgebieden zo groot zijn als een postzegel. Wij liepen nu al dagenlang in bossen. Die waren geweldig, maar niet gevarieerd.

Lisette ging verder. “Er is een treinverbinding tussen Halle en Bielefeld. Vind je het okay als we met de trein gaan?” Ik liet de boodschap even bezinken. Er speelde nog iets anders. De zolen van Lisette’s schoenen waren te dun, waardoor ze de kleine steentjes op het pad voelde. Bovendien knelden de schoenen bij haar enkel. In Bielefeld was een outdoor winkel waar ze een nieuw paar kon kopen. Ik stelde me in op een dag zonder bomen.

De volgende morgen besloten we om toch te gaan wandelen. We konden pas om 17:30 in onze kamer en we zagen er tegenop om de hele dag met onze rugzakken te moeten zeulen in een regenachtige stad. Je kon van konditorei naar konditorei gaan, maar dat hield je niet 10 uur vol.

Dag 6: Etappe Halle Westfalen – Bielefeld

We liepen de hele dag in de regen over de kam van de heuvel. Om een uur of elf ging rechtsonder in het dal een alarm. Het deed ons denken aan het iedere-eerste-maandag-van-de-maand-alarm-om-12-uur. Kort daarna klonk er weer een alarm, maar nu linksonder in het dal. Dit alarm klonk anders. In totaal zou het alarm 5 keer afgaan. Was dit een Duits sirenetest? We wisten het niet. Veel later las ik op internet dat in Noordrijn-Westfalen elke tweede donderdag in maart en september een ‘Warntag’ plaats vindt.

Aan het einde van de wandeling liepen we opeens een dierentuin in. We hadden geen kassa en geen toegangspoortjes gezien, dus de entree was gratis. Het park was ruim opgezet en toonde de dieren die je normaal gesproken in het wild in deze regio kunt vinden. Omdat het harder ging regenen, verscholen de dieren zich in hun verblijven en liepen wij in stevig pas langs de hokken zonder ze te zien.

Om 14:30 kwamen we in de universiteitsstad aan en het weer klaarde op. Omdat we tijd te overbruggen hadden streken we neer bij café konditorei Knigge (seit 1912). Nadat we waren bijgekomen, gingen we naar ons hotel, in de hoop dat we eerder op onze kamer konden.

De stad had 325.000 inwoners en behoorde tot de 20 grootste steden van Duitsland. Toch ademde het een prettig sfeer. Er was een historisch centrum met prachtige panden, winkelstraten met mooie winkels en heel veel fietspaden.

We belden de hoteleigenaar op, die van elders moest komen om ons in te checken. We hoefden niet te wachten tot 17:30. Na een verfrissende douche ging Lisette wandelschoenen kopen en ging ik de stad verkennen.

Dag 7: Etappe Bielefeld – Oerlinghausen

Er was regen voorspeld, maar we hielden het gelukkig droog. We volgden de Hermannsweg. Dat betekende dat als we een heuvel voor ons zagen opdoemen we altijd over de top moesten. Nooit gingen we een keertje onderlangs. De route bracht ons via een viaduct naar de overkant van de A2 en daarna zelfs een tijdje langs de bundesautobahn. Dat voel heel bizar. Eerst wandel je dagen lang door stille bossen en adem je schone lucht in, en dan loop je plotsklap naast een lelijk stuk snelweg waar de auto’s langs je heen razen en de lucht verontreinigd is. ‘The road to hell’ was niet lang. We sloegen linksaf het bospad in en we liepen weer tussen de bossen.

Vanaf nu deden we de toppen van de heuvels niet meer aan en bleven we wat lager lopen. Via mooie kronkelende zandpaden kwamen we in Oerlinghausen aan. Het kleine stadje had zo’n 17.600 inwoners. Wij overnachtten in het oude centrum in een vakwerkhuis uit 1721.

Na de vertrouwde douche liepen we het stadje in om het te bekijken. Opeens begon het te regenen. Ik had geen jas aan en we besloten om de plaatselijke Griek in te duiken. Het was gezellig druk in ‘Bei Vassili’. Overal klonk geroezemoes. Dat vonden we fijn, want een dag eerder hadden we in een uitgestorven restaurant gedineerd.

De gerechten van de Griek waren aangepast aan de Duitse keuken. De souvlaki bestond enkel uit varkensvlees en tot mijn ongenoegen niet uit verschillende vleessoorten, en over de tzatziki waren heel veel uienringen gestrooid. Op de dessertkaart stond Griekse yoghurt met honing en walnoten, maar we kwamen er niet meer aan toe. De porties waren te groot, zoals eigenlijk iedere avond, zodat we geen ruimte meer hadden voor een toetje.

Dag 8: Etappe Oerlinghausen – Berlebeck

We hadden wederom een lange etappe voor de boeg, maar niet zo lang als op dag 5. Af en toe miezerde het. De wandelgids vertelde ons dat het hoogtepunt van de dag en zelfs van de gehele reis het Hermannsdenkmal zou zijn. Het monument van 54 meter hoog was gebouwd tussen 1838 en 1875. Het verwees naar de Slag bij het Teutoburgerwoud, die was gewonnen door Hermann de Cherusk, die in Nederland beter bekend is als Arminius.

Arminius groeide in Rome op en diende in het Romeinse leger. Hij keerde terug naar zijn vaderland, waar sinds het jaar 7 de Romeinse generaal Varus de scepter zwaaide. Toen Varius een fikse belasting ging heffen, sloot Arminius een verbond met Germaanse stammen. Samen lokten ze de Romeinen in een hinderlaag. In 3 dagen tijd slachtten zij 3 Romeinse legioenen af. Rome zou nooit meer een 17de, 18de en 19de legioen hebben. De schande was te groot.

Over de precieze plek van de afslachting waren de historici het niet eens. In 1987 bleek na archeologische vondsten dat de hinderlaag zich niet had voltrokken in het Teutoburgerwoud, maar 60 kilometer noordelijker in Kalkriese.

Ik had van te voren foto’s gezien van het Hermannsmonument en het gedenkteken had geen indruk op mij gemaakt. Toen ik het na acht dagen wandelen met mijn eigen ogen zag vond ik het kolossaal en imposant. Voor 4 euro kon je trappen beklimmen naar de voet van het beeld. We lieten het aan ons voorbij gaan. Als ik geen rugzak bij me had gehad, dan was ik wel naar boven gegaan.

We moesten nog 5 kilometer lopen om bij onze verblijfplaats in Berlebeck te komen. Onze laatste nacht verbleven we in een vakantiehuis met een vloeroppervlakte van 70 vierkante meter. Op de tweede verdieping woonden de verhuurders. We hebben ze nooit gezien en gesproken; we hebben ze enkel gehoord. Ze hadden jonge kinderen.

In de avond moesten we een kilometer lopen om in het hart van het bergdorp te komen waar de streekbussen reden en waar een restaurant was. Königsstuben had een tafeltje voor ons. Om de vakantie in stijl af te sluiten bestelden we beide een Currywurst XL mit Pommes Frites und Salatbeilage. We kozen niet voor de Schweineschnitzel, die we ook nog niet hadden gegeten. Het was er gezellig druk en buiten regende het.

Toen we wilden afrekenen bleek dat ze geen Nederlandse betaalpas en creditcard accepteerden. Cash geld hadden we niet bij ons. Het dichtstbijzijnde betaalautomaat was in het volgende dorp. Lisette bood aan om geld via haar betaalapp over te maken. De eigenaar was een relaxte man en hij ging tot onze opluchting akkoord.

Dag 9: Etappe Berlebeck – Externsteine

We ontbeten met alle restjes eten die we nog over hadden. Na afloop van de wandeling zouden we horeca opzoeken en uitgebreid gaan eten. Na zo’n 8 kilometer kwamen we bij de Externsteine aan, het eindpunt van onze trektocht. De zandsteenformatie bestond uit enkele lange stenen, die 70 miljoen jaar oud waren. We hadden dagenlang door de bossen gewandeld zonder onderweg veel mensen te zien en we eindigde onze vakantie bij een toeristische attractie, waar jaarlijk een half miljoen bezoekers op afkomen. De overgang was groot. Ik kreeg het gevoel dat ik in de Efteling was en ik vond het jammer dat wij niet de enige bezoekers waren.

De rotsen waren spectaculair, maar de trappen en de hekjes tastten de schoonheid aan. Tegen betaling kon je via de trappen een aantal rotsen beklimmen. Tot overmaat van ramp was het restaurant bij de ingang van het park gesloten.

We besloten naar de parkeerplaats te lopen waar ik 9 dagen geleden de auto had geparkeerd, en ergens in de buurt te gaan brunchen. We kwamen bij cafe Eigenart in Horn uit. Het was daar heel druk, omdat een compleet voetbalteam aan het brunchen was. Alleen buiten was nog plaats. Omdat er geen andere horeca open was, deden we onze ritsen tot bovenaan dicht en namen we op het terras plaats.

We hadden een mooie reis gemaakt, in zeer uiteenlopende accommodaties overnacht en aardige Duitsers ontmoet. We hadden de Duitse gebruiken iets beter leren kennen. Op de websites die over het pad schreven stonden zinnen als: “De Hermannsweg is vooral een spel van afwisselingen dat nooit verveelt.” Dat klopte niet helemaal. Als we een volgende trektocht gaan plannen, dan willen we minder kaarsrechte stukken en meer variatie. Duitsers maken een onderscheid tussen een wandelpad en een wandelweg. Onze voorkeur gaat uit naar de wandelpaden, die smaller zijn en waar het oppervlakte wat ruwer en oneffen is. We hebben nu beide de schoenen ervoor.

Onze tocht was in de zomer begonnen en in de herfst geëindigd. In de autorit terug naar huis zagen we dat de bladeren van de bomen geler waren geworden. De dagen waren voorbij gevlogen.